|
Wyspiański architektura szlak Wyspiańskiego |
przy II LO w Suwałkach |
|
|
|
„Chcę poetyczności dla was i chcę ją rozdmuchać…” Stanisław Wyspiański |
|||
|
architektura — witraże
|
Witraże
Witraże projektu Stanisława Wyspiańskiego to dla wielu najznakomitsze dokonanie plastyczne artysty. Olbrzymie powierzchnie szkła w ołowianych i metalowych ramkach są zaprzeczeniem statyczności. Linie gięte poprowadzone nieomylną ręką — na takiej ogromnej powierzchni zadziwiają trafnością kierunków, doskonale przechodzącą przez podziały malutkich okienek. Sylwetki świętych zatopione w gęstwinie liści są ożywione dziwnym, falującym jak w wodzie, ruchem pnączy, łodyg, kwiatów.
n |
||
|
projekt współfinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Stronę zrealizowali w całości członkowie Koła Miłośników Teatru „Antrakt” wykorzystując m.in. wiedzę zdobytą podczas wyprawy do Krakowa. |
|||
|
kościół oo. Franciszkanów |
W czasach Wyspiańskiego kościół oo. Franciszkanów uległ pożarowi. Do odnowienia dekoracji kościoła — witraży i polichromii wybrano właśnie Wyspiańskiego. Witraże Stanisława Wyspiańskiego w krakowskiej bazylice św. Franciszka z Asyżu mają już 100 lat. Są bardzo plastyczne i nadal zachwycają mistrzowskim wykonaniem i nowatorstwem. Najbardziej znanym i największym w bazylice witrażem jest „Bóg Ojciec – Stań się!”
|
||
|
Projekt „Bóg Ojciec – Stań się!” pokazany został na przełomie stycznia i lutego 1898 r. na wystawie konkursowej Obrazy o treści religijnej w Towarzystwie Sztuk Pięknych w Warszawie. Wyspiański otrzymał wówczas pierwszą nagrodę. |
|||
|
Witraż ten jest jednym z najsławniejszych dzieł Stanisława Wyspiańskiego. Do dziś kunszt wykonania wprawia w zachwyt zarówno amatorów jak i znawców sztuki. Umieszczony został w oknie bocznej nawy kościoła Franciszkanów w Krakowie, zaś dokładna nazwa dzieła brzmi: ,,Bóg wyprowadzający światy z chaosu’’. Już na pierwszy rzut oka wyraźnie widać zamiłowanie artysty do falistej linii, która jest charakterystycznym elementem sztuki secesyjnej. Witraż ten, stworzony jest w tonacji barw fioletu, błękitu, granatu i zieleni. Postać Stwórcy ukazuje przede wszystkim Jego moc i władczość. Świadczyć o tym może postawa: uniesiona we władczym stylu lewa dłoń koloru ciepłej żółci, prawa zaś opuszczona, z której wyłaniają się świetlne promienie. Siwe włosy oraz biało niebieska broda Boga, sprawiają wrażenie jakby sama postać została zatrzymana w ruchu. O Jego potędze świadczy również sylwetka — lekko pochylona postać, przyodziana w szaty przypominające wstęgi poruszane przez wiatr, co także akcentuje sam akt stworzenia. Oczy zaś są koloru niebieskiego, jest to wyrażenie pewnej formy anonimowości, gdyż generalnie z oczu można wyczytać zamiary innych. Bóg zaś pozostaje niepoznany w swoich planach. Warto także zwrócić uwagę na funkcję cienia pod oczami. Sprawia on wrażenie wypływających łez. Mogą one być spowodowane stanem świadomości Stwórcy w danym momencie, gdyż wraz z powstaniem Świata łączy się ryzyko wystąpienia bólu, cierpienia, a przede wszystkim zła. W lewej ręce da się zauważyć czerwone żyły i kości. Zabieg ten nadaje całemu dziełu wymiar nie tylko boski ale także ludzki. Na drugim planie widniej poziome fale morskie (tutaj jako chaos).
Wyspiański osobiście zajmował się doborem szkieł do swych witraży. Określał jeden z odcieni jako podstawowy i do niego następnie dobierał barwy w taki sposób, by współgrały ze sobą.
|
|||
|
Święty Franciszek bazylika oo. Franciszkanów w Krakowie
|
Stygmatyzacja Świętego Franciszka bazylika oo. Franciszkanów w Krakowie
|
||
|
|
|||
|
|
|
||
|
kościół oo. dominikanów |
Pożar 1850 roku, który strawił część kościoła oo. Franciszkanów, bardzo poważnie uszkodził też kościół oo. Dominikanów, znajdujący się po drugiej stronie placu dominikańskiego. I tę odnowę, a raczej rekonstrukcję witraży powierzono Wyspiańskiemu. Ich historia jest nieco inna. Wśród szczątków ocalonych z pożaru zachowały się fragmenty szkieł witraży pochodzących z różnych okresów średniowiecza. Koncepcja Wyspiańskiego polegała na pozostawieniu w kwaterach okiennych ocalałych, oryginalnych szkieł, zaś uzupełnieniem ich miały być inne, również oryginalne, szczątki i pozostałości szkieł witrażowych. Zdaniem artysty bardziej uzasadnione było wykorzystanie zabytkowego materiału, niż wstawianie nowego — nawet, jeśli fakturą i wzorem miałyby odbiegać od podstawowych części. Od listopada 1895 do wiosny 1897 r. Wyspiański wykonał 19 projektów rekonstrukcji witraży. |
||
|
Projekt witraża „Apollo” zaprojektowanego dla „domu medyków” należy do najwybitniejszych osiągnięć artystycznych Stanisława Wyspiańskiego.
Niezliczone odcienie niebieskich linii oddają bieg sfer niebieskich z personifikacjami planet. I ten motyw nawiązuje do patrona Towarzystwa Lekarskiego — Mikołaja Kopernika.
|
|||
|
Wawel |
Zamek królewski na Wawelu był jednym z tematów, który przez całe życie fascynował Wyspiańskiego. To tu sięgały jego wizje „teatru ogromnego”, na temat bohaterów wzgórza pisał dramaty, Wawel malował w różnych porach roku.
projekt witraża do katedry królewskiej na Wawelu 1901
W latach 1900-1901 powstała — w projektach witraży — galeria wielkich postaci historycznych (i legendarnych), świadków wielkiej przeszłości narodu polskiego. Wyspiański namalował pastelami, w skali 1:1, wizerunki Kazimierza Wielkiego, Św. Stanisława, Henryka Pobożnego i Wandy.
„Henryk Pobożny” projekt witraża do katedry królewskiej na Wawelu 1901
Mimo że prace nigdy nie doczekały się realizacji w katedrze królewskiej, do której były przeznaczone, Wyspiański otrzymał za projekty nagrodę fundacji Probusa Barczewskiego, przyznaną przez Akademię Umiejętności w Krakowie
|
||
|
* M. Romanowska, Muzeum Stanisława Wyspiańskiego w kamienicy Szołayskich. Przewodnik, Kraków 2005
|
|||
| Materiał opracowali: Ewa Czuper, Urszula Musiał, Anna Romanowska, Kinga Sieńko, Ewa i Piotr Kuczkowie, Antrakt, kwiecień — październik 2007 | |||
Inspiracją
ikonograficzną dla Wyspiańskiego był wizerunku Boga Ojca z Sądu
Ostatecznego Michała Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej.
